Το ταξίδι θέλει πάντα και έναν προορισμό
Από τις αρχές του 20ου αιώνα ο επαγγελματικός προσανατολισμός γίνεται μια εκπαιδευτική αναγκαιότητα στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές κοινωνίες. Η σημαντική μετακίνηση ανθρώπων στα αστικά κέντρα, η σταδιακή βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, καθώς και η ανάδυση νέων επαγγελματικών κλάδων και ευκαιριών αναδιαμόρφωσε ριζικά το εργασιακό τοπίο και την απασχόληση. Η ανισορροπία μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της εκτεταμένης πολλές φορές ανεργίας οδήγησε τόσο την εκπαιδευτική κοινότητα όσο και τους φορείς της διακυβέρνησης να συνεργαστούν με σκοπό την καθοδήγηση των ανθρώπων, έτσι ώστε οι ανάγκες της κοινωνίας και τα ενδεχόμενα εργασιακά «κενά» της κάθε χώρας να καλυφθούν εσωτερικά με ανθρώπους που ανακαλύπτουν το κάρμα τους. Σε πολλά σχολεία του δυτικού κόσμου σεμινάρια επαγγελματικού προσανατολισμού προσφέρονταν ήδη από την περίοδο του Μεσοπολέμου. Σε ορισμένες πολιτείες της Αμερικής ο επαγγελματικός προσανατολισμός υπήρξε ξεχωριστό μάθημα των τελειόφοιτων, στη Μεγάλη Βρετανία κάθε περιφέρεια φρόντιζε να ενημερώνει για νέες θέσεις εργασίας και μακροπρόθεσμες ανάγκες σε συγκεκριμένους κλάδους, στη Γαλλία μια υπηρεσία στατιστικής επεξεργασίας της απασχόλησης σε εθνικό επίπεδο οργανώθηκε στις δομές παροχής παιδείας του κράτους με σκοπό τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της ανεργίας. Παράλληλα, στα πανεπιστήμια του δυτικού κόσμου οι κλάδοι της παιδαγωγικής, της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, των οικονομικών επιστημών συνεργάζονται μεταξύ τους και προκύπτουν οι πρώτες δημοσιεύσεις και τα πρώτα σεμινάρια με σκοπό τον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων ανθρώπων. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 ο επαγγελματικός προσανατολισμός, τόσο με τη μορφή μαθήματος στα σχολεία, όσο και με εξειδικευμένα σεμινάρια στα πανεπιστήμια εμπεδώνεται ως ένα δομικό συστατικό των δυτικών εκπαιδευτικών συστημάτων με σκοπό να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει και να ρυθμίσει τις όποιες ανισομερείς κατανομές στην απασχόληση.
Η ιστορία του επαγγελματικού προσανατολισμού στην Ελλάδα εμφανίστηκε αρκετά αργότερα σε σχέση με τις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Επομένως, μια περιοδολόγησή της ιστορία του επαγγελματικού προσανατολισμού στην Ελλάδα αφορά την περίοδο από το 1950 έως το 2010. Θα μπορούσαμε να διακρίνουν τις εξής ξεχωριστές φάσεις: α) 1950-1975, β) 1975-1985, γ) 1985-1994 και τέλος δ) 1994-2010. Σε πρώτο επίπεδο, η ιστορική του εξέλιξη συνδέεται με την προσπάθεια της ελληνικής αστικής τάξης να αναπτυχθεί βιομηχανικά: α) εκσυγχρονίζοντας το θεσμικό πλαίσιο διακυβέρνησης και διοίκησης του ελληνικού κράτους και β) κατευθύνοντας ένα μέρος του εργατικού δυναμικού στη μεταποίηση. Η αρχή έγινε τη δεκαετία του 1950, καθώς με νομοσχέδιο του 1953 «περί οργάνωσης και ελέγχου της αγοράς εργασίας» δίνεται ένας πρώτος ορισμός της έννοιας του επαγγελματικού προσανατολισμού. Το 1954 ο επαγγελματικός προσανατολισμός καθιερώνεται στον χώρο του υπουργείου εργασίας (Φ.Ε.Κ 189/22.09.1953), ενώ το 1959 ιδρύονται κατώτερες επαγγελματικές σχολές καθώς και σχολή εκπαιδευτικών λειτουργών επαγγελματικής εκπαίδευσης στο πρόγραμμα της οποίας ενσωματώνεται το αντικείμενο του επαγγελματικού προσανατολισμού με τίτλο «εισαγωγή στην οδηγητικήν». Ως σχολικό μάθημα εμφανίζεται στο επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα του 1966 και στα αντίστοιχα αναλυτικά προγράμματα του 1967 και 1969 και έκτοτε διδάσκεται μια ώρα την εβδομάδα στη Β΄και Γ΄τάξη του Γυμνασίου έως το 1973 όπου και σταματά να διδάσκεται ως χωριστό διακριτό σχολικό μάθημα και ενσωματώνεται στα σχολικά μαθήματα «αγωγή του πολίτου» και «οικονομία».
Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1975 ο επαγγελματικός προσανατολισμός επανενεργοποιείται, ιδίως με την ίδρυση του ΟΑΕΔ, ενώ από το 1983 οι προσφερόμενες υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού δεν περιορίζονται στην απλή πληροφόρηση, αλλά καταρτίζουν προγράμματα για νέους 15-18 χρονών σύντομης κατάρτισης σε νέα επαγγέλματα. Στον τομέα της εκπαίδευσης το 1976 ο επαγγελματικός προσανατολισμός εισάγεται ως υποχρεωτικό μάθημα στις γυμνασιακές τάξεις και μετατρέπεται σε Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό. Το 1985 στα ελληνικά πανεπιστήμια ξεκινάει ένα πρόγραμμα εξειδίκευσης εκπαιδευτικών σχετικά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό, ενώ δημιουργούνται οι πρώτες θέσεις Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (Δ.Ε.Π.) με αντικείμενο την συμβουλευτική και τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Στην τελευταία φάση 1994-2010 και συγκεκριμένα από το ακαδημαϊκό έτος 1993-1994 λειτουργεί το πρώτο μεταπτυχιακό πρόγραμμα με τίτλο «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός», που παράγει τους πρώτους ειδικούς επαγγελματικούς συμβούλους με δυνατότητες ψυχολογικής υποστήριξης που την έχουν ανάγκη στο τμήμα Φ.Π.Ψ. της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών. Τέλος, από το 2004 το πρόγραμμα «επιμόρφωση καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό και τη συμβουλευτική» έχει σαν βασικό σκοπό την ανάπτυξη δεξιοτήτων Παιδαγωγού-Συμβούλου, ώστε να μπορούν να ασκούν, αλλά και να οριοθετούν τους ρόλους τους ως διαμεσολαβητές και εμψυχωτές της ανάπτυξης της προσωπικότητας των μαθητών στην πορεία τους για την επίτευξη των στόχων που οι ίδιοι έχουν θέσει σχετικά με το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό τους μέλλον.
Συμπερασματικά, οι δραστηριότητες διά βίου επαγγελματικού προσανατολισμού δίνουν χρήσιμες απαντήσεις σε ζητήματα τα οποία απασχολούν άτομα, ομάδες και επιχειρήσεις. Καθιστούν πιο επιτυχημένες τις μαθησιακές δραστηριότητες και βελτιώνουν σταθερά και σε βάθος χρόνου τις επαγγελματικές προοπτικές των ενδιαφερόμενων. Για εμάς στο Gotoclass οι παροχές υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού είναι εξαιρετικά σημαντικές, καθώς πολλές φορές αναδεικνύουν προτεραιότητες, παρέχουν κίνητρα και στόχους και βοηθούν τους μαθητές μας να ξεδιαλύνουν τους στόχους τους. Πολλές φορές η «ανακάλυψη» ενός ξεκάθαρου μαθησιακού στόχους και μιας μελλοντικής επαγγελματικής προοπτικής αποτελεί το σημαντικότερο κίνητρο για επιτυχία στις εξετάσεις.
